PERİYODİK TABİAT OLAYLARI

Kendimi bildim bileli mutfağımızda bir “SAATLİ MARİF TAKVİMİ” asılı durur. Her gün bir yaprağını kopararak okuruz. Çok faydalı bilgiler, önemli olaylar,  güzel sözler vs. var. O takvim ne oldu bilemiyorum ama epeyi bir zamandır “ÜLKÜ TAKVİMİ” alıyoruz. Son yıllarda ise takvimde önemli tabiat olayları hakkında verilen bilgileri takip ediyorum. İnanılmaz bir doğruluk oranı var. Tarım işlerinde oldukça yararlı olacağını tahmin ediyorum.

Takvimde geçen bazı tanımadık kelimeleri de internetten araştırdım. Çeşitli, farklı, güvenilip güvenilmeyeceği şüpheli bilgiler çıktı. Ben de Büyük Larousse’ı tercih ettim. […]  arasındaki bilgiler oradan. Kendi notlarımı da parantez içinde n.p. kısaltmasıyla yazdım. Bir de araştırmam esnasında başka kaynaklar da buldum. Hepsini birleştirip aşağıda veriyorum.

TARİH

PERİODİK TABİAT OLAYLARI

OCAK
1 OCAK	Fırtına ( 3 gün )
10 OCAK	Zemheri fırtınası ( bazı yerlerde 8-9 Ocak )
	[Zemheri: Kış mevsiminde 21 Aralık-30 Ocak arasındaki 40 günlük soğuk dönem. Zemheri fırtınası: Takvimlere göre genellikle 7 Ocak’ta, bazı takvimlere göre 6-9 Ocak arasında meydana gelen sayılı fırtına. İstatistiksel araştırmalara göre gerçekleşme olasılığı % 67.]
13 OCAK	Şiddetli soğuklar ( bazı yerlerde 12-13 Ocak )
15 OCAK	Fırtına ( 2 gün) ( bazı yerlerde18-19 Ocak)
23-25 OCAK	( bazı yerlerde bu tarih var n.p.)
28 OCAK	Ayandon fırtınası
	[Ayandon: Adını Hıristiyan aziz Antonios’tan alan ( Rumca Andon) ve yüzyılların deneyimine dayanan takvim klimatolojisine göre 28-30 Ocak arasında esmesi beklenen şiddetli rüzgar. Gözlemlere göre gerçekleşme olasılığı % 50]
30 OCAK	Zemherinin (karakış) sonu
31 OCAK	Hamsinin başlangıcı (50 gün sürer)
	[Hamsin: Kış mevsiminde 31 Ocakta başlayan 21 Mart’a (Nevruz) kadar 50 gün süren sayılı soğuk döneme verilen ad.] ( Hamsin Arapça’da 50 demek n.p.)

ŞUBAT
3 ŞUBAT	Hayvanların çiftleşmesi
6 ŞUBAT	Şiddetli soğuklar
15 ŞUBAT	Fırtına
16 ŞUBAT	Ağaç dikme zamanı
	(Fidan dikim zamanını sadece bir gün olarak değerlendirmemek gerekir tabii ki. Bilindiği gibi ağaç fidanları senede iki sefer dikilir. Birincisi Şubat ayı-Mart ortasına kadar ikincisi Ekim-Kasım aylarında. Bu iki zamandan hangisinde dikileceğine bölgenin iklimine göre karar vermek gerekir. Eğer kış ılıman geçiyorsa Şubat-Mart aylarında dikim yapılabilir. Şayet kış sert geçiyorsa dikilen fidanların donma ihtimali olduğundan bahar dikimi, yani Şubat-Mart aylarında dikim tercih edilir.n.p.)
20 ŞUBAT	1. Cemre düşmesi (Havaya)
24 ŞUBAT	Fırtına ( 2 gün)
27 ŞUBAT	Fırtına, 2.Cemre düşmesi ( Suya)

MART
2 MART	Ağaçlara su yürüme zamanı
3 MART	Fırtına
4 MART	Soğuklar azalmaya başlar
5 MART	Fırtına
6 MART	Leylekler geliyor, 3. Cemre düşmesi (Toprağa)
7 MART	Bağ budama zamanı
8 MART	En önemli tabiat olayı. DOĞUM GÜNÜM.
9 MART	Kalem aşısı zamanı
11 MART	Bardelacuz (Kocakarı soğuğu) ( 7 gün)
	[Berd-ül-acüz: 11-17 Mart günleri arasında meydana gelen şiddetli soğuk. Eşanlamlısı Kocakarı soğuğu.]
14 MART	Hasum fırtınası ( bazı yerlerde 11-13 MART )
15 MART	Kırlangıçlar geliyor
18 MART	Kocakarı soğuğu sonu
22 MART	Mart dokuzu soğuğu ve fırtınası ( Rumi Mart’ın birinci dokuzu)
23 MART	Koz kavuran fırtınası
25 MART	Böcekler canlanmaya başlıyor
26 MART	Çaylak fırtınası
29 MART	Çaylaklar geliyor
30 MART	Ağaçlar yeşermeye başlıyor
31 MART	Mart dokuzu soğuğu ( Rumi Mart’ın ikinci dokuzu)

NİSAN
2 NİSAN	Fırtına, yağmurlar
4 NİSAN	Bülbüller ötmeye başlıyor
5 NİSAN	Çiçek açma mevsimi
6 NİSAN	Kırlangıç fırtınası
9 NİSAN	Mart dokuzu fırtınası ( Rumi Mart’ın üçüncü dokuzu)
18 NİSAN	Kuğu fırtınası
24 NİSAN	İpekböceğinin kozadan çıkma zamanı
26 NİSAN	Sitte-i sevr zamanı (öküz soğuğu)
	[Sitte-i sevr: 19-26 Nisan arasında görülen ve 6 gün süren soğuk dönem. İstatistiksel olarak gerçekleşme oranı % 64. Halk arasında Öküzsoğuğu da denir.] ( Ceviz yetiştirme konusunda yaklaşık 10 yıldır çalışıyorum. Cevizlerin çiçek açma zamanında don olması hiç istenmeyen bir durumdur. Hiç meyve tutmaz. Ama ilkbahar son donları da aşağı yukarı cevizlerin çiçek açma zamanına denk gelir. Bir sene hiç unutmuyorum 18 Nisan’da tarladaydım ve hava çok güzeldi. Tamam dedim. Bu sene donlardan sıyırdık. İstanbul’a döndüm. Ertesi hafta gittiğimde tarladaki çiçek açacak tüm ceviz tomurcuklarının donduğunu gördüm. Ve sorduğumda, ben gittikten bir gün sonra, yani 19 Nisan akşamı don olduğunu öğrendim. Tabii ki çok üzüldüm; çünkü o sene bir tane dahi ceviz olmadı. Bir yakınım eski bir sözden bahsetti. “KORK ABRİLİN BEŞİNDEN, ÖKÜZÜ AYIRIR EŞİNDEN !”  ben hiç duymamıştım. Anadolu’da söylenirmiş bu söz. O kadar soğuk olurmuş ki, iki öküzden biri ölebilirmiş. Araştırdım tabii Abril Nisan manasına kullanılmış, eski takvime göre 5 Nisan  yeni takvime göre 18 Nisana tekabül ediyor. Sitte-i sevr soğukları da 19 Nisan’da başlıyor. Bir diğer adı da “ öküz soğuğu”. Eski laflara inanmak lazım. Bir sene de yine 20-25 Nisan arası –tam gününü hatırlamıyorum- acele ederek sebze fidelerini diktim bahçeye. Sonuç hüsran... Hepsi dondu. Bundan aldığım ders, 1 Mayıs’tan önce, Sitte-i sevr soğukları geçmeden bahçeye dikim yapmıyorum.n.p)
27 NİSAN	Arıların çoğalma zamanı (oğul verme)
28 NİSAN	Fırtına ( 3 gün)
29 NİSAN	Serçelerin yavrulama zamanı

MAYIS
3 MAYIS	Çiçek fırtınası
5 MAYIS	Kasım günlerinin sonu
6 MAYIS	Hızır günlerinin başlangıcı (186 gün sürer)
	[.. bu kişiye Arapça’da yeşil anlamına gelen hadra’dan (ya da hazra) Hıdır ya da Hızır adının verilmesi…..Halk takvimine göre yazın başlama tarihi olan 6 Mayıs’ta kardeşi ya da dostu İlyas’la buluşur ve birlikte doğaya can verirler. Hıdrellez… ( Hıdır-İlyas n.p.)] Bir sene, Hızır günleri (yeşil mevsim) ve Kasım günleri olmak  üzere ikiye ayrılır. 6 Mayıs’ta Hızır günleri ile yaz başlar ve 186 gün sürerek 7 Kasım’da sona erer. Kasım günleri de 8 Kasım’da başlar 179 gün sürerek 5 Mayıs’ta biter. (anonim)
7 MAYIS	Fırtına ( 2 gün sürer)
9 MAYIS	Doğu rüzgarlarının esmesi (gerçekten de iki gündür İstanbul'da evden dışarı çıkamıyoruz. Rüzgar şiddetli. Hava bulutlu.  10 MAYIS 2011 n.p.) (8-9 MAYIS'ta çorludaydım gerçekten iki gün fırtınalı bir hava vardı, akşam hava bulutlandı, gündüz kah açtı, kah açmadı ama yağmur yağmadı. n.p.)
11 MAYIS	Yağmur mevsiminin sonu
12 MAYIS	Mevsimsiz soğuklar
16 MAYIS	Filizkıran fırtınası
17 MAYIS	Gül mevsimi
21 MAYIS	Kokulya fırtınası
	[Kokulya fırtınası: 20 Mayısta meydana gelen sayılı fırtına. İstatistiksel araştırmalara göre gerçekleşme olasılığı % 10.]
23 MAYIS	Bağ çapalama zamanı
24 MAYIS	Bağ ilaçlama zamanı
25 MAYIS	Ülker fırtınası
	[Ülker: Boğa takımyıldızı içinde yer alan yıldız kümesi. Ülker fırtınası: Genellikle 22 Mayıs’ta, bazı takvimlere göre de 21-23 Mayıs arasında meydana gelen sayılı fırtına. İstatistiksel olarak gerçekleşme olasılığı % 13.]
26 MAYIS	Toprağın suyunun azalması
28 MAYIS	Sıcaklar başlıyor
29 MAYIS	Koyun kırpma zamanı
30 MAYIS	Kabak meltemi rüzgarları
31 MAYIS	Meltem rüzgarları (Bevarih)
	[Bevarih: Çölden esen sıcak rüzgarlar.]

HAZİRAN
3 HAZİRAN	Filiz koparan fırtınası
4 HAZİRAN	Suların topraktan çekilmesi
5 HAZİRAN	Kuzey rüzgarlarının esmesi
7 HAZİRAN	Hasat zamanı
8 HAZİRAN	Pirinç ekme zamanı
10 HAZİRAN	Ülker doğumu fırtınası
20 HAZİRAN	En uzun günler başlıyor
24 HAZİRAN	Yaprak aşısı zamanı
25 HAZİRAN	En uzun günlerin sonu
26 HAZİRAN	Gündüzler kısalmaya başlıyor
27 HAZİRAN	Kızıl erik fırtınası

TEMMUZ
2 TEMMUZ	Yaprak fırtınası
3 TEMMUZ	Sam yelleri başlıyor
8 TEMMUZ	Meltem rüzgarlarının ( Bevarih) sonu
11 TEMMUZ	Çark dönümü fırtınası
18 TEMMUZ	Sıcaklar artıyor
25 TEMMUZ	[Kara erik 24-27 Temmuz] Fırtına ( 3 gün)
26 TEMMUZ	Üzümler olgunlaşıyor
27 TEMMUZ	Yaprak aşısı sona eriyor
30 TEMMUZ	Kızıl erik fırtınası

AĞUSTOS
1 AĞUSTOS	Eyyam-ı bahür  ( en sıcak günler 1-7 Ağustos)
	[ Takvimler arasında birkaç gün farkla beraber çoğunlukla 31 Temmuz-8Ağustos arsında görülür. Çok şiddetli, nemli ve boğucu sıcakların yaşandığı eyyam-ı bahür’ün gerçekleşme oranı % 86’dır.]
3 AĞUSTOS	Hurma zamanı
7 AĞUSTOS	Eyyam-ı bahür sonu
14 AĞUSTOS	Pamuk toplama zamanı
21 AĞUSTOS	Yapraklar sararmaya başlıyor
24 AĞUSTOS	Sam rüzgarlarının sonu
25 AĞUSTOS	Sıcaklar sona eriyor
27 AĞUSTOS	Leylekler gidiyor
31 AĞUSTOS	Mihr-i can fırtınası

EYLÜL
1 EYLÜL	Meyvelerin olgunlaşması
2 EYLÜL	Fırtına ( 3 gün)
6 EYLÜL	Bıldırcın geçimi fırtınası
8 EYLÜL	Koç ayırma zamanı
12 EYLÜL	Çaylaklar gidiyor
13 EYLÜL	Çaylak fırtınası
17 EYLÜL	Havalar soğumaya başlıyor
25 EYLÜL	Kestane karası fırtınası
28 EYLÜL	Ağaçlarda suların azalması
30 EYLÜL	Turna geçimi fırtınası

EKİM
1 EKİM	Sıcaklar sona eriyor
3 EKİM	Turnalar gidiyor
5 EKİM	Koç katımı fırtınası
9 EKİM	Yaprak dökümü fırtınası
15 EKİM	Meryem ana fırtınası
16 EKİM	Yağmurlar başlıyor
18 EKİM	Kırlangıç fırtınası
19 EKİM	Ağaç dikme zamanı ( Bknz. 16 Şubat )
21 EKİM	Bağ bozumu zamanı
22 EKİM	Bağ bozumu fırtınası
23 EKİM	Sıcaklar sona eriyor
25 EKİM	Bakla ekme zamanı
26 EKİM	Sular soğumaya başlıyor
27 EKİM	Balık fırtınası
31 EKİM	Ağaç budama zamanı

KASIM
1 KASIM	Şiddetli rüzgarlar mevsimi
4 KASIM	Lodos rüzgarları
7 KASIM	Hızır günlerinin sonu
8 KASIM	Kasım günlerinin başlangıcı ( 179 gün sürer)
9 KASIM	Çiğ düşme mevsimi
12 KASIM	Mevsimsiz sıcaklar ( pastırma yazı)
15 KASIM	Güney rüzgarlarının başlaması
18 KASIM	Böceklerin saklanması
21 KASIM	[Koç katımı fırtınası]
26 KASIM	Pastırma yazı sonu
27 KASIM	Ağaçlara su yürüme zamanı
30 KASIM	Ülker dönümü fırtınası
	[Ülker dönümü fırtınası: Genellikle 29 Kasım’da bazı yıllarda 30 Kasım’da meydana gelen sayılı fırtına. İstatistiksel olarak gerçekleşme olasılığı % 43.]

ARALIK
1 ARALIK	Soğuklar başlıyor
4 ARALIK	Fırtınaların başlaması
5 ARALIK	Yaprak dökümünün sonu
6 ARALIK	Kuzey rüzgarlarının başlaması
10 ARALIK	Karakış fırtınası [ 9-12 Aralık]
20 ARALIK	En uzun geceler başlıyor
22 ARALIK	Zemherinin başlangıcı ( 40 gün sürer )
25 ARALIK	Günler uzamaya başlıyor
27 ARALIK	Gündönümü fırtınası
29 ARALIK	Şiddetli rüzgarlar