27 Aralık 2010 Pazartesi

PERİYODİK TABİAT OLAYLARI

Kendimi bildim bileli mutfağımızda bir “SAATLİ MARİF TAKVİMİ” asılı durur. Her gün bir yaprağını kopararak okuruz. Çok faydalı bilgiler, önemli olaylar,  güzel sözler vs. var. O takvim ne oldu bilemiyorum ama epeyi bir zamandır “ÜLKÜ TAKVİMİ” alıyoruz. Son yıllarda ise takvimde önemli tabiat olayları hakkında verilen bilgileri takip ediyorum. İnanılmaz bir doğruluk oranı var. Tarım işlerinde oldukça yararlı olacağını tahmin ediyorum.
Takvimde geçen bazı tanımadık kelimeleri de internetten araştırdım. Çeşitli, farklı, güvenilip güvenilmeyeceği şüpheli bilgiler çıktı. Ben de Büyük Larousse’ı tercih ettim. […]  arasındaki bilgiler oradan. Kendi notlarımı da parantez içinde n.p. kısaltmasıyla yazdım. Bir de araştırmam esnasında başka kaynaklar da buldum. Hepsini birleştirip aşağıda veriyorum.


TARİH
PERİODİK TABİAT OLAYLARI


OCAK

  1 OCAK 
Fırtına ( 3 gün )
10 OCAK
Zemheri fırtınası ( bazı yerlerde 8-9 Ocak )

[Zemheri: Kış mevsiminde 21 Aralık-30 Ocak arasındaki 40 günlük soğuk dönem. Zemheri fırtınası: Takvimlere göre genellikle 7 Ocak’ta, bazı takvimlere göre 6-9 Ocak arasında meydana gelen sayılı fırtına. İstatistiksel araştırmalara göre gerçekleşme olasılığı % 67.]
13 OCAK
Şiddetli soğuklar ( bazı yerlerde 12-13 Ocak )
15 OCAK
Fırtına ( 2 gün) ( bazı yerlerde18-19 Ocak)
23-25 OCAK
( bazı yerlerde bu tarih var n.p.)
28 OCAK
Ayandon fırtınası

[Ayandon: Adını Hıristiyan aziz Antonios’tan alan ( Rumca Andon) ve yüzyılların deneyimine dayanan takvim klimatolojisine göre 28-30 Ocak arasında esmesi beklenen şiddetli rüzgar. Gözlemlere göre gerçekleşme olasılığı % 50]
30 OCAK
Zemherinin (karakış) sonu
31 OCAK
Hamsinin başlangıcı (50 gün sürer)

[Hamsin: Kış mevsiminde 31 Ocakta başlayan 21 Mart’a (Nevruz) kadar 50 gün süren sayılı soğuk döneme verilen ad.] ( Hamsin Arapça’da 50 demek n.p.)


ŞUBAT

  3 ŞUBAT
Hayvanların çiftleşmesi
  6 ŞUBAT
Şiddetli soğuklar
15 ŞUBAT
Fırtına
16 ŞUBAT
Ağaç dikme zamanı

(Fidan dikim zamanını sadece bir gün olarak değerlendirmemek gerekir tabii ki.
Bilindiği gibi ağaç fidanları senede iki sefer dikilir. Birincisi Şubat ayı-Mart ortasına kadar ikincisi Ekim-Kasım aylarında. Bu iki zamandan hangisinde dikileceğine bölgenin iklimine göre karar vermek gerekir. Eğer kış ılıman geçiyorsa Şubat-Mart aylarında dikim yapılabilir. Şayet kış sert geçiyorsa dikilen fidanların donma ihtimali olduğundan bahar dikimi, yani Şubat-Mart aylarında dikim tercih edilir.n.p.)
20 ŞUBAT
1. Cemre düşmesi (Havaya)
24 ŞUBAT
Fırtına ( 2 gün)
27 ŞUBAT
Fırtına, 2.Cemre düşmesi ( Suya)


MART

  2 MART
Ağaçlara su yürüme zamanı
  3 MART
Fırtına
  4 MART
Soğuklar azalmaya başlar
  5 MART
Fırtına
  6 MART
Leylekler geliyor, 3. Cemre düşmesi (Toprağa)
  7 MART
Bağ budama zamanı
  8 MART
En önemli tabiat olayı. DOĞUM GÜNÜM.
  9 MART
Kalem aşısı zamanı
11 MART
Bardelacuz (Kocakarı soğuğu) ( 7 gün)

[Berd-ül-acüz: 11-17 Mart günleri arasında meydana gelen şiddetli soğuk. Eşanlamlısı Kocakarı soğuğu.]
14 MART
Hasum fırtınası ( bazı yerlerde 11-13 MART )
15 MART
Kırlangıçlar geliyor
18 MART
Kocakarı soğuğu sonu
22 MART
Mart dokuzu soğuğu ve fırtınası ( Rumi Mart’ın birinci dokuzu)
23 MART
Koz kavuran fırtınası
25 MART
Böcekler canlanmaya başlıyor
26 MART
Çaylak fırtınası
29 MART
Çaylaklar geliyor
30 MART
Ağaçlar yeşermeye başlıyor
31 MART
Mart dokuzu soğuğu ( Rumi Mart’ın ikinci dokuzu)


NİSAN

  2 NİSAN
Fırtına, yağmurlar
  4 NİSAN
Bülbüller ötmeye başlıyor
  5 NİSAN
Çiçek açma mevsimi
  6 NİSAN
Kırlangıç fırtınası
  9 NİSAN
Mart dokuzu fırtınası ( Rumi Mart’ın üçüncü dokuzu)
18 NİSAN
Kuğu fırtınası
24 NİSAN
İpekböceğinin kozadan çıkma zamanı
26 NİSAN
Sitte-i sevr zamanı (öküz soğuğu)

[Sitte-i sevr: 19-26 Nisan arasında görülen ve 6 gün süren soğuk dönem. İstatistiksel olarak gerçekleşme oranı % 64. Halk arasında Öküzsoğuğu da denir.]
( Ceviz yetiştirme konusunda yaklaşık 10 yıldır çalışıyorum. Cevizlerin çiçek açma zamanında don olması hiç istenmeyen bir durumdur. Hiç meyve tutmaz. Ama ilkbahar son donları da aşağı yukarı cevizlerin çiçek açma zamanına denk gelir. Bir sene hiç unutmuyorum 18 Nisan’da tarladaydım ve hava çok güzeldi. Tamam dedim. Bu sene donlardan sıyırdık. İstanbul’a döndüm. Ertesi hafta gittiğimde tarladaki çiçek açacak tüm ceviz tomurcuklarının donduğunu gördüm. Ve sorduğumda, ben gittikten bir gün sonra, yani 19 Nisan akşamı don olduğunu öğrendim. Tabii ki çok üzüldüm; çünkü o sene bir tane dahi ceviz olmadı. Bir yakınım eski bir sözden bahsetti. “KORK ABRİLİN BEŞİNDEN, ÖKÜZÜ AYIRIR EŞİNDEN !”  ben hiç duymamıştım. Anadolu’da söylenirmiş bu söz. O kadar soğuk olurmuş ki, iki öküzden biri ölebilirmiş. Araştırdım tabii Abril Nisan manasına kullanılmış, eski takvime göre 5 Nisan  yeni takvime göre 18 Nisana tekabül ediyor. Sitte-i sevr soğukları da 19 Nisan’da başlıyor. Bir diğer adı da “ öküz soğuğu”. Eski laflara inanmak lazım.
Bir sene de yine 20-25 Nisan arası –tam gününü hatırlamıyorum- acele ederek sebze fidelerini diktim bahçeye. Sonuç hüsran... Hepsi dondu. Bundan aldığım ders, 1 Mayıs’tan önce, Sitte-i sevr soğukları geçmeden bahçeye dikim yapmıyorum.n.p)
27 NİSAN
Arıların çoğalma zamanı (oğul verme)
28 NİSAN
Fırtına ( 3 gün)
29 NİSAN
Serçelerin yavrulama zamanı


MAYIS

  3 MAYIS
Çiçek fırtınası
  5 MAYIS
Kasım günlerinin sonu
  6 MAYIS
Hızır günlerinin başlangıcı (186 gün sürer) 

[.. bu kişiye Arapça’da yeşil anlamına gelen hadra’dan (ya da hazra) Hıdır ya da Hızır adının verilmesi…..Halk takvimine göre yazın başlama tarihi olan 6 Mayıs’ta kardeşi ya da dostu İlyas’la buluşur ve birlikte doğaya can verirler. Hıdrellez… ( Hıdır-İlyas n.p.)]
Bir sene, Hızır günleri (yeşil mevsim) ve Kasım günleri olmak  üzere ikiye ayrılır. 6 Mayıs’ta Hızır günleri ile yaz başlar ve 186 gün sürerek 7 Kasım’da sona erer. Kasım günleri de 8 Kasım’da başlar 179 gün sürerek 5 Mayıs’ta biter. (anonim)
  7 MAYIS
Fırtına ( 2 gün sürer) 
  9 MAYIS
Doğu rüzgarlarının esmesi (gerçekten de iki gündür İstanbul'da evden dışarı çıkamıyoruz. Rüzgar şiddetli. Hava bulutlu.  10 MAYIS 2011 n.p.) (8-9 MAYIS'ta çorludaydım gerçekten iki gün fırtınalı bir hava vardı, akşam hava bulutlandı, gündüz kah açtı, kah açmadı ama yağmur yağmadı. n.p.)
11 MAYIS
Yağmur mevsiminin sonu
12 MAYIS
Mevsimsiz soğuklar
16 MAYIS
Filizkıran fırtınası
17 MAYIS
Gül mevsimi
21 MAYIS
Kokulya fırtınası

[Kokulya fırtınası: 20 Mayısta meydana gelen sayılı fırtına. İstatistiksel araştırmalara göre gerçekleşme olasılığı % 10.]
23 MAYIS
Bağ çapalama zamanı
24 MAYIS
Bağ ilaçlama zamanı
25 MAYIS
Ülker fırtınası

[Ülker: Boğa takımyıldızı içinde yer alan yıldız kümesi. Ülker fırtınası: Genellikle 22 Mayıs’ta, bazı takvimlere göre de 21-23 Mayıs arasında meydana gelen sayılı fırtına. İstatistiksel olarak gerçekleşme olasılığı % 13.]
26 MAYIS
Toprağın suyunun azalması
28 MAYIS
Sıcaklar başlıyor
29 MAYIS
Koyun kırpma zamanı
30 MAYIS
Kabak meltemi rüzgarları
31 MAYIS
Meltem rüzgarları (Bevarih)

[Bevarih: Çölden esen sıcak rüzgarlar.]


HAZİRAN

  3 HAZİRAN
Filiz koparan fırtınası
  4 HAZİRAN
Suların topraktan çekilmesi
  5 HAZİRAN
Kuzey rüzgarlarının esmesi
  7 HAZİRAN
Hasat zamanı
  8 HAZİRAN
Pirinç ekme zamanı
10 HAZİRAN
Ülker doğumu fırtınası
20 HAZİRAN
En uzun günler başlıyor
24 HAZİRAN
Yaprak aşısı zamanı
25 HAZİRAN
En uzun günlerin sonu
26 HAZİRAN
Gündüzler kısalmaya başlıyor
27 HAZİRAN
Kızıl erik fırtınası


TEMMUZ

  2 TEMMUZ
Yaprak fırtınası
  3 TEMMUZ
Sam yelleri başlıyor
  8 TEMMUZ
Meltem rüzgarlarının ( Bevarih) sonu
11 TEMMUZ
Çark dönümü fırtınası
18 TEMMUZ
Sıcaklar artıyor
25 TEMMUZ 
[Kara erik 24-27 Temmuz] Fırtına ( 3 gün)
26 TEMMUZ
Üzümler olgunlaşıyor
27 TEMMUZ
Yaprak aşısı sona eriyor
30 TEMMUZ
Kızıl erik fırtınası


AĞUSTOS

1 AĞUSTOS
Eyyam-ı bahür  ( en sıcak günler 1-7 Ağustos)

[ Takvimler arasında birkaç gün farkla beraber çoğunlukla 31 Temmuz-8Ağustos arsında görülür. Çok şiddetli, nemli ve boğucu sıcakların yaşandığı eyyam-ı bahür’ün gerçekleşme oranı % 86’dır.]
  3 AĞUSTOS
Hurma zamanı
  7 AĞUSTOS
Eyyam-ı bahür sonu
14 AĞUSTOS
Pamuk toplama zamanı
21 AĞUSTOS
Yapraklar sararmaya başlıyor
24 AĞUSTOS
Sam rüzgarlarının sonu
25 AĞUSTOS
Sıcaklar sona eriyor
27 AĞUSTOS
Leylekler gidiyor
31 AĞUSTOS
Mihr-i can fırtınası


EYLÜL

  1 EYLÜL
Meyvelerin olgunlaşması
  2 EYLÜL
Fırtına ( 3 gün)
  6 EYLÜL
Bıldırcın geçimi fırtınası
  8 EYLÜL
Koç ayırma zamanı
12 EYLÜL
Çaylaklar gidiyor
13 EYLÜL
Çaylak fırtınası
17 EYLÜL
Havalar soğumaya başlıyor
25 EYLÜL
Kestane karası fırtınası
28 EYLÜL
Ağaçlarda suların azalması
30 EYLÜL
Turna geçimi fırtınası


EKİM

  1 EKİM 
Sıcaklar sona eriyor
  3 EKİM
Turnalar gidiyor
  5 EKİM
Koç katımı fırtınası
  9 EKİM
Yaprak dökümü fırtınası
15 EKİM
Meryem ana fırtınası
16 EKİM
Yağmurlar başlıyor
18 EKİM
Kırlangıç fırtınası
19 EKİM
Ağaç dikme zamanı ( Bknz. 16 Şubat )
21 EKİM
Bağ bozumu zamanı
22 EKİM
Bağ bozumu fırtınası
23 EKİM
Sıcaklar sona eriyor
25 EKİM
Bakla ekme zamanı
26 EKİM
Sular soğumaya başlıyor
27 EKİM
Balık fırtınası
31 EKİM
Ağaç budama zamanı


KASIM

  1 KASIM
Şiddetli rüzgarlar mevsimi
  4 KASIM
Lodos rüzgarları
  7 KASIM
Hızır günlerinin sonu
  8 KASIM
Kasım günlerinin başlangıcı ( 179 gün sürer)
  9 KASIM
Çiğ düşme mevsimi
12 KASIM
Mevsimsiz sıcaklar ( pastırma yazı)
15 KASIM
Güney rüzgarlarının başlaması
18 KASIM
Böceklerin saklanması
21 KASIM
[Koç katımı fırtınası]
26 KASIM
Pastırma yazı sonu
27 KASIM
Ağaçlara su yürüme zamanı
30 KASIM
Ülker dönümü fırtınası

[Ülker dönümü fırtınası: Genellikle 29 Kasım’da bazı yıllarda 30 Kasım’da meydana gelen sayılı fırtına. İstatistiksel olarak gerçekleşme olasılığı % 43.]


ARALIK

1 ARALIK
Soğuklar başlıyor
4 ARALIK
Fırtınaların başlaması
5 ARALIK
Yaprak dökümünün sonu
6 ARALIK
Kuzey rüzgarlarının başlaması
10 ARALIK
Karakış fırtınası [ 9-12 Aralık]
20 ARALIK
En uzun geceler başlıyor
22 ARALIK
Zemherinin başlangıcı ( 40 gün sürer )
25 ARALIK
Günler uzamaya başlıyor
27 ARALIK
Gündönümü fırtınası
29 ARALIK
Şiddetli rüzgarlar

4 yorum:

  1. İklim değişikliği saatli marif takvimini de saptırıyor galiba. Bir kaç gündür yaprak kımıldamıyor :)

    YanıtlaSil
  2. Nejat bey, dogakesif'de tarimda ay takvimi kullanma ile ilgili bir seri yazi basladi. Ilgilenirseniz, subat ayi icin link surada:

    http://dogakesif.blogspot.com/2011/02/subat-ayi-aylunar-takvimine-gore.html

    YanıtlaSil
  3. sn. meyvelitepe,
    vallahi ben de anlayamadım bu sene havalar bir tuhaf. cevizleri budamaya kalktım, şakır şakır su akıyor bazılarından, eğer bir don yaparsa mahfoluruz.
    bende bir bitki antifirizi var. organik. don ihtimaline karşı onu muhafaza ediyorum. etkili olur mu çok da bilmiyorum yani.

    YanıtlaSil
  4. pınar h.
    dogakeşifi inceledim. teşekkür ederim. tecrübe edelim bakalım diyorum. sonuçlar nasıl olacak.

    YanıtlaSil